In het Nederlandse bedrijfsleven speelt transparantie een cruciale rol. Bedrijven, groot of klein, moeten hun financiële administratie op orde hebben, zodat aandeelhouders, investeerders, crediteuren en toezichthouders vertrouwen kunnen hebben in de cijfers die worden gepresenteerd. Een belangrijk instrument om dit vertrouwen te waarborgen is de statutory audit netherlands (ook wel wettelijke controle genoemd).
In dit uitgebreide artikel bespreken we alles wat u moet weten over de statutaire audit in Nederland: de wettelijke verplichtingen, de uitvoering, de rol van de accountant, de voordelen, de kosten en de toekomst van auditpraktijken in een steeds digitaler wordende economie.
1. Wat is een statutaire audit?
Een statutaire audit is een wettelijke verplichting voor bepaalde ondernemingen om hun jaarrekening te laten controleren door een onafhankelijke, erkende accountant.
Het doel van deze controle is om vast te stellen of de jaarrekening:
- Een getrouw beeld geeft van de financiële positie van de onderneming,
- In overeenstemming is met de Nederlandse wet- en regelgeving, en
- Vrij is van wezenlijke fouten of afwijkingen.
De accountant die deze audit uitvoert, moet zijn ingeschreven bij de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) en beschikken over de titel registeraccountant (RA) of accountant-administratieconsulent (AA) met een vergunning voor wettelijke controles.
2. Wettelijk kader voor statutaire audits in Nederland
De regels omtrent de statutaire audit zijn vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, Boek 2 (Titel 9) en worden verder uitgewerkt in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) en de Controleverklaring-richtlijnen van de NBA.
2.1. Wanneer is een audit verplicht?
Niet elk bedrijf in Nederland is verplicht om een statutaire audit te laten uitvoeren. Alleen ondernemingen die als middelgroot of groot worden geclassificeerd volgens de criteria in het Burgerlijk Wetboek, vallen onder deze verplichting.
De drempelwaarden (per 2025) zijn als volgt:
| Categorie | Balanstotaal | Netto-omzet | Aantal werknemers (gemiddeld) |
|---|---|---|---|
| Klein | ≤ € 6.000.000 | ≤ € 12.000.000 | ≤ 50 |
| Middelgroot | > € 6.000.000 | > € 12.000.000 | > 50 |
| Groot | > € 20.000.000 | > € 40.000.000 | > 250 |
Een onderneming valt onder de categorie middelgroot of groot als zij aan twee van de drie criteria voldoet in twee opeenvolgende boekjaren.
Wanneer een onderneming deze grens overschrijdt, ontstaat de wettelijke plicht om de jaarrekening door een erkende accountant te laten controleren.
3. Doel en belang van de statutaire audit
De statutaire audit heeft meerdere belangrijke functies binnen de bedrijfswereld:
3.1. Vertrouwen van belanghebbenden
Een gecontroleerde jaarrekening wekt vertrouwen bij investeerders, banken, leveranciers en aandeelhouders. Het vormt de basis voor financiële beslissingen.
3.2. Naleving van wet- en regelgeving
Een audit bevestigt dat het bedrijf zijn verplichtingen volgens de Nederlandse boekhoudkundige wetgeving nakomt.
3.3. Risicobeheersing
De accountant beoordeelt interne processen en controles, waardoor risico’s op fraude of fouten worden beperkt.
3.4. Verbetering van bedrijfsprocessen
Tijdens de audit identificeert de accountant vaak inefficiënties of zwakke plekken in de administratie, wat waardevolle inzichten oplevert voor het management.
4. Het proces van de statutaire audit
Het uitvoeren van een statutaire audit verloopt volgens een gestructureerd proces, meestal bestaande uit de volgende fasen:
4.1. Voorbereiding en risicobeoordeling
De accountant maakt eerst kennis met het bedrijf, de sector en de interne organisatie. Hij analyseert risico’s die van invloed kunnen zijn op de financiële verslaggeving, zoals fraudegevoeligheid, complexe transacties of afhankelijkheid van specifieke klanten.
4.2. Interne controle-evaluatie
De interne beheersingsmaatregelen worden beoordeeld: hoe betrouwbaar zijn de administratieve processen? Hoe worden fouten opgespoord en gecorrigeerd?
4.3. Steekproeven en testwerkzaamheden
De auditor voert steekproeven uit op transacties, bankafschriften, facturen en inventarissen om de juistheid van de cijfers te verifiëren.
4.4. Analyse en beoordeling
De bevindingen worden geëvalueerd. Eventuele afwijkingen of tekortkomingen worden met het management besproken.
4.5. Opstellen van de controleverklaring
Na afronding van de audit geeft de accountant een controleverklaring af, waarin hij zijn oordeel geeft over de betrouwbaarheid van de jaarrekening.
5. Soorten accountantsverklaringen
Een accountant kan vier verschillende soorten verklaringen afgeven, afhankelijk van zijn bevindingen:
- Goedkeurende verklaring (zonder voorbehoud) – De jaarrekening geeft een getrouw beeld.
- Verklaring met beperking – Er is een kleine afwijking, maar de rest van de cijfers is betrouwbaar.
- Afkeurende verklaring – De cijfers geven geen getrouw beeld.
- Verklaring van oordeelonthouding – De accountant kan geen oordeel geven, bijvoorbeeld door onvoldoende informatie.
Een goedkeurende verklaring versterkt de geloofwaardigheid van een onderneming aanzienlijk.
6. Rol en verantwoordelijkheden van de accountant
De accountant heeft tijdens een statutaire audit een onafhankelijke, objectieve rol. Zijn belangrijkste verantwoordelijkheden zijn:
- Controleren van de juistheid en volledigheid van de jaarrekening,
- Toetsen van de naleving van wetgeving,
- Beoordelen van de interne controlemaatregelen,
- Rapporteren van eventuele onregelmatigheden of fraude,
- Afgifte van een formele controleverklaring.
De onafhankelijkheid van de accountant is essentieel: hij mag geen persoonlijk belang hebben bij het bedrijf dat hij controleert.
7. Toezicht en regulering van auditors
In Nederland wordt toezicht op accountants uitgeoefend door de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
7.1. Vergunningen en toezicht
Alle accountantsorganisaties die wettelijke controles uitvoeren, moeten beschikken over een Wta-vergunning. De AFM controleert of deze organisaties voldoen aan kwaliteitsnormen, integriteitsregels en vakbekwaamheidseisen.
7.2. Kwaliteitsbewaking
De AFM voert regelmatig inspecties uit bij accountantskantoren om de kwaliteit van audits te waarborgen. Bij ernstige tekortkomingen kan een boete of intrekking van de vergunning volgen.
7.3. Rol van de NBA
De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) ontwikkelt beroepsnormen, gedragscodes en richtlijnen. Daarnaast organiseert de NBA permanente educatie voor accountants.
About the Author
